حوزه علمیه در یزد سابقه دیرینه دارد و به قرن ششم بر می گردد که نشان از اهتمام یزدی ها به علم دارد مقاله ذیل از سید علی رضا كباری - حوزههای علمیه شیعه در گستره جهانگویای این مهم است:
دوره نخست
این دوره از قرن چهارم تا نهم هجری را شامل میشود. هرچند در قرون اولیه این شهر به نام عالمی بر نمیخوریم، لیكن حضور امامزاده محمد بن علی بن عبیدالله بن احمد شعرانی بن علی عریضی بن جعفر صادق ـ علیه السلام ـ و اقامت وی در این شهر قدمت تشیع در این سامان را به عصر عباسی میرساند. امامزاده محمد در زمان عباسیان به صورت درویشان از بغداد متوجه خراسان شد، تا به شهر یزد رسید، والی شهر در اثر خوابی كه دیده بود مقدم وی را گرامی داشت و دختر خویش را به همسری او درآورد و در كوچه حسینیان خانهای برای او ترتیب داد.[1]
ابوجعفر محمد بن علی» در زمان حكومت فخرالدین بویهی در سال 380.ق وارد یزد شد و حاكم یزد یكی از خویشان فخرالدوله بوده بدین ترتیب تشیع در قرن چهارم هجری به یزد راه یافته است، لیكن شیخ آقابزرگ در طبقات اعلام الشیعه » از علمای این قرن نام نمیبرد. اما گفتنی است كه حضرت امام رضا ـ علیه السلام ـ به هنگام مهاجرت به خراسان از شصت كیلومتری یزد، خرانق» كه اینك به مشهدك» مشهور است، عبور نموده و گویا این مكان محل عبادت و نماز حضرت بوده است.[2]
علامه تهرانی در قرن ششم از تاج الدین یزدی» نام میبرد كه از احفاد امام زاده جعفر از فرزندان علی عریضی است.[3] شمار عالمان شیعه حوزه یزد در قرن هفتم به سه نفر میرسد[4] كه شاید آمار دقیقی نباشد. چون در بین سالهای 590 تا 673 هجری كه اتابكان یزد یكی از فروع بنی كاكویه حكومت داشتند، مدارسی را در یزد بنا نهادهاند. برخی از مدارس قرن ششم و هفتم حوزه علمیه یزد به قرار زیر است:
1. مدرسه دومناره
بانی آن ابوجعفر علاء الدوله بن مجدالدوله كالنجار بود كه در سال 504.ق وارد یزد شد و مدرسه دومناره و گنبدی جهت دفن خود بنا نمود. اتمام بنای مزبور در سال 517.ق بود.
2. مدرسه كیانرسر
یكی از فرماندهان علاء الدوله به نام كیانرسر» در محله سر ریگ این مدرسه را بنا نمود. آثار آن تا قرن نهم باقی بود.
3. مدرسه كیاشجاع
كیاشجاع برادر كیانرسر مدرسهای جنب مدرسه برادرش بنا نمود.
4. مدرسه عطاخان
علاء الدوله عطاخان در نزدیكی مدرسه دومناره، مدرسهای با گنبدخانه ساخت.
5. مدرسه دومناره
علاءالدوله گرشاسب فرزند علاء الدوله ابومنصور فرامرز مدرسه مزبور را در سال 523.ق ساخت.
6. مدرسه اتابك
ركن الدین سام بن لنگر (متوفی 590.ق) اتابك یزد در زمان سلطان ارسلان بن طغرل نزدیك دروازه مهریجرد مدرسهای بنا كرد.
7. مدرسه عزّالدین لنگر
عزّالدین لنگر (متوفی 604.ق) برادر اتابك، مدرسهای بنا نهاد.
8. مدرسه وردانزور
وردانزور (متوفی 615 .ق) فرزند عزّالدین لنگر مدرسهای دومناره در میان بازار شهر نزدیك بازار دلالان بنا كرد.
9. مدرسه كیكاوس
معزالدین كیكاوس (متوفی 610.ق) بر در دولتخانه در شارع بازار سلطان ابراهیم» مدرسهای ساخت.
10 مدرسه قطب الدین
ابومنصور سپهسالار مشهور به سلطان قطب الدین» (متوفی 626.ق) بر در خانه مدرسهای بنا كرد.[5]
همچنین علامه تهرانی در قرن هشتم نام چهارتن از علمای یزد را نام برده است[6] كه در قرن نهم به دو نفر تقلیل یافته است.[7] حال آنكه در این دو قرن بیست و هشت مدرسه در یزد وجود داشته است.
اگر صحت آمار طبقات اعلام الشیعه را بپذیریم باید گفت كه مدارس فوق به برادران اهل سنت اختصاص داشته است.
دوره دوم
این دوره از قرن دهم تا قرن پانزدهم را شامل است. با روی كار آمدن صفویان، تشیع در این سامان نیز رو به رشد نهاد چنانكه یحیی بحرانی یزدی» در قرن دهم در شمار شاگردان محقق كركی» درآمد و التحفة الرضویة» را تألیف نمود.[8]
علامه تهرانی در قرن دهم از هشت عالم شیعه در یزد نام برده است[9] كه شمار آنها در قرن یازدهم به نوزده نفر میرسد[10] و در قرن دوازدهم به بیست و یك نفر افزایش مییابد.[11] مدارس این دوره عبارتند از:
1. مدرسه اسحاقیه (مدرسه مصلی)
2. مدرسه شفیعیه
3. مدرسه روی میدان شاه
4. مدرسه خان
5. مدرسه و مسجد ملااسماعیل
6. مدرسه شاهزاده
در قرن سیزدهم با دانشمندانی چون سید احمد بن سید محمد حسینی اردكانی یزدی»، ملا محسن یزدی» ملا عبدالخالق بن عبدالرحیم یزدی» روبه رو هستیم كه حوزه یزد از وجود آنان بهره برده است.
ملا محسن یزدی» در این قرن كتاب مهیج الاحزان» را تألیف نمود كه به گفته صاحب ریحانة الادب، وی خواست اخبار معتبر درباره عزاداری را در این اثر تدوین نماید.
البته شخصیتهای فرزانه و سترگی چون سید محمدكاظم طباطبایی یزدی» نیز به این شهر منسوب هستند كه با تألیف عروة الوثقی» و تدریس فقه استدلالی در نجف اشرف مبانی فقه شیعه را استوار ساختند.
اینك پنج مدرسه شفیعیه، مدرسه كوچك خان، مدرسه بزرگ خان، ملا اسماعیل و محمد حسین لاری دایر میباشند.[12]
-----------------------
[1] . تاریخ یزد، جعفر بن محمد بن حسن جعفری، صص130 و 131، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، 1343.ش و نیز مهاجران آل ابوطالب، صص434 و 435.
[2] . یادگارهای یزد، ج1، ص280.
[3] . الثقات العیون، ص38، تاریخ یزد، ص100.
[4] . الانوار الساطعة، ص207.
[5] . تاریخ مدارس ایران، صص149ـ151.
[6] . الحقائق الراهنة، ص240.
[7] . الضیاء اللامع، ص151.
[8] . احیاء الداثر، ص274.
[9] . همان، ص275.
[10] . طبقات اعلام الشیعه، ج5، ص640.
[11] . همان، ج6، ص821.
[12] . گنجینه دانشمندان، ج7، ص422.
مدرسه ,قرن ,یزد ,بن ,كه ,ق ,در قرن ,در این ,در یزد ,در سال ,برده است ,طبقات اعلام الشیعه
این دوره از قرن چهارم تا نهم هجری را شامل میشود. هرچند در قرون اولیه این شهر به نام عالمی بر نمیخوریم، لیكن حضور امامزاده محمد بن علی بن عبیدالله بن احمد شعرانی بن علی عریضی بن جعفر صادق ـ علیه السلام ـ و اقامت وی در این شهر قدمت تشیع در این سامان را به عصر عباسی میرساند. امامزاده محمد در زمان عباسیان به صورت درویشان از بغداد متوجه خراسان شد، تا به شهر یزد رسید، والی شهر در اثر خوابی كه دیده بود مقدم وی را گرامی داشت و دختر خویش را به همسری او درآورد و در كوچه حسینیان خانهای برای او ترتیب داد.[1]
ابوجعفر محمد بن علی» در زمان حكومت فخرالدین بویهی در سال 380.ق وارد یزد شد و حاكم یزد یكی از خویشان فخرالدوله بوده بدین ترتیب تشیع در قرن چهارم هجری به یزد راه یافته است، لیكن شیخ آقابزرگ در طبقات اعلام الشیعه » از علمای این قرن نام نمیبرد. اما گفتنی است كه حضرت امام رضا ـ علیه السلام ـ به هنگام مهاجرت به خراسان از شصت كیلومتری یزد، خرانق» كه اینك به مشهدك» مشهور است، عبور نموده و گویا این مكان محل عبادت و نماز حضرت بوده است.[2]
علامه تهرانی در قرن ششم از تاج الدین یزدی» نام میبرد كه از احفاد امام زاده جعفر از فرزندان علی عریضی است.[3] شمار عالمان شیعه حوزه یزد در قرن هفتم به سه نفر میرسد[4] كه شاید آمار دقیقی نباشد. چون در بین سالهای 590 تا 673 هجری كه اتابكان یزد یكی از فروع بنی كاكویه حكومت داشتند، مدارسی را در یزد بنا نهادهاند. برخی از مدارس قرن ششم و هفتم حوزه علمیه یزد به قرار زیر است:
1. مدرسه دومناره
بانی آن ابوجعفر علاء الدوله بن مجدالدوله كالنجار بود كه در سال 504.ق وارد یزد شد و مدرسه دومناره و گنبدی جهت دفن خود بنا نمود. اتمام بنای مزبور در سال 517.ق بود.
2. مدرسه كیانرسر
یكی از فرماندهان علاء الدوله به نام كیانرسر» در محله سر ریگ این مدرسه را بنا نمود. آثار آن تا قرن نهم باقی بود.
3. مدرسه كیاشجاع
كیاشجاع برادر كیانرسر مدرسهای جنب مدرسه برادرش بنا نمود.
4. مدرسه عطاخان
علاء الدوله عطاخان در نزدیكی مدرسه دومناره، مدرسهای با گنبدخانه ساخت.
5. مدرسه دومناره
علاءالدوله گرشاسب فرزند علاء الدوله ابومنصور فرامرز مدرسه مزبور را در سال 523.ق ساخت.
6. مدرسه اتابك
ركن الدین سام بن لنگر (متوفی 590.ق) اتابك یزد در زمان سلطان ارسلان بن طغرل نزدیك دروازه مهریجرد مدرسهای بنا كرد.
7. مدرسه عزّالدین لنگر
عزّالدین لنگر (متوفی 604.ق) برادر اتابك، مدرسهای بنا نهاد.
8. مدرسه وردانزور
وردانزور (متوفی 615 .ق) فرزند عزّالدین لنگر مدرسهای دومناره در میان بازار شهر نزدیك بازار دلالان بنا كرد.
9. مدرسه كیكاوس
معزالدین كیكاوس (متوفی 610.ق) بر در دولتخانه در شارع بازار سلطان ابراهیم» مدرسهای ساخت.
10 مدرسه قطب الدین
ابومنصور سپهسالار مشهور به سلطان قطب الدین» (متوفی 626.ق) بر در خانه مدرسهای بنا كرد.[5]
همچنین علامه تهرانی در قرن هشتم نام چهارتن از علمای یزد را نام برده است[6] كه در قرن نهم به دو نفر تقلیل یافته است.[7] حال آنكه در این دو قرن بیست و هشت مدرسه در یزد وجود داشته است.
اگر صحت آمار طبقات اعلام الشیعه را بپذیریم باید گفت كه مدارس فوق به برادران اهل سنت اختصاص داشته است.
دوره دوم
این دوره از قرن دهم تا قرن پانزدهم را شامل است. با روی كار آمدن صفویان، تشیع در این سامان نیز رو به رشد نهاد چنانكه یحیی بحرانی یزدی» در قرن دهم در شمار شاگردان محقق كركی» درآمد و التحفة الرضویة» را تألیف نمود.[8]
علامه تهرانی در قرن دهم از هشت عالم شیعه در یزد نام برده است[9] كه شمار آنها در قرن یازدهم به نوزده نفر میرسد[10] و در قرن دوازدهم به بیست و یك نفر افزایش مییابد.[11] مدارس این دوره عبارتند از:
1. مدرسه اسحاقیه (مدرسه مصلی)
2. مدرسه شفیعیه
3. مدرسه روی میدان شاه
4. مدرسه خان
5. مدرسه و مسجد ملااسماعیل
6. مدرسه شاهزاده
در قرن سیزدهم با دانشمندانی چون سید احمد بن سید محمد حسینی اردكانی یزدی»، ملا محسن یزدی» ملا عبدالخالق بن عبدالرحیم یزدی» روبه رو هستیم كه حوزه یزد از وجود آنان بهره برده است.
ملا محسن یزدی» در این قرن كتاب مهیج الاحزان» را تألیف نمود كه به گفته صاحب ریحانة الادب، وی خواست اخبار معتبر درباره عزاداری را در این اثر تدوین نماید.
البته شخصیتهای فرزانه و سترگی چون سید محمدكاظم طباطبایی یزدی» نیز به این شهر منسوب هستند كه با تألیف عروة الوثقی» و تدریس فقه استدلالی در نجف اشرف مبانی فقه شیعه را استوار ساختند.
اینك پنج مدرسه شفیعیه، مدرسه كوچك خان، مدرسه بزرگ خان، ملا اسماعیل و محمد حسین لاری دایر میباشند.[12]
-----------------------
[1] . تاریخ یزد، جعفر بن محمد بن حسن جعفری، صص130 و 131، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، 1343.ش و نیز مهاجران آل ابوطالب، صص434 و 435.
[2] . یادگارهای یزد، ج1، ص280.
[3] . الثقات العیون، ص38، تاریخ یزد، ص100.
[4] . الانوار الساطعة، ص207.
[5] . تاریخ مدارس ایران، صص149ـ151.
[6] . الحقائق الراهنة، ص240.
[7] . الضیاء اللامع، ص151.
[8] . احیاء الداثر، ص274.
[9] . همان، ص275.
[10] . طبقات اعلام الشیعه، ج5، ص640.
[11] . همان، ج6، ص821.
[12] . گنجینه دانشمندان، ج7، ص422.
درباره این سایت